دیسک کمر

بیماری دیسک کمر از جمله عارضه هایی است که نادیده گرفتن آن موجب وخیم تر شدن بیماری شده و امکان دارد فرد را نسبت به انجام کارهای معمول و روتین روزانه ناتوان کند. از این بابت لازم است بروز درد در ناحیه کمر و پاها را جدی گرفته و برای درمان به یک متخصص ارتوپد خوب مراجعه کنید. دکتر حمید پردیس ، بهترین متخصص ارتوپدی در شیراز ، به این گروه از بیماران درمان های موثری را ارائه می دهد.

دیسک های ستون فقرات که میان مهره ها جای گرفته اند ، نقش ضربه گیر را داشته ، فرم بالا تنه را حفظ نموده و دامنه حرکتی وسیعی را برای فرد ایجاد می کنند ؛ یعنی به او اجازه می دهند تا بتواند در جهات مختلف حرکت کند. بیماری دیسک کمر که با اصطلاح فتق دیسک نیز شناخته می شود ، به سبب آسیب دیدگی ستون فقرات نمود می یابد. هسته دیسک های ستون فقرات نرم و ژل مانند بوده و در مقابل سطح خارجی آن حالت کشسانی داشته و جنس سخت تری دارد.

بیماری دیسک کمر چگونه ایجاد می شود ؟

به سبب بالا رفتن سن و فرسایش مهره ها ، دیسک ستون فقرات مقداری از مایع درونی خود را که موجب انعطاف پذیری آن می شود از دست می دهد. در نتیجه این اتفاق ، دیسک ها مسطح شده و تا حدودی انعطاف پذیری خود را از دست می دهند. در این شرایط اگر ستون فقرات تحت فشار قرار گیرد ، پوشش حلقه مانند خارجی دیسک ، دچار بیرون زدگی یا پارگی می شود. چنانچه این عارضه در بخش تحتانی کمر پدیدار گردد ، دیسک بیرون زده به ریشه های عصبی ستون فقرات در آن ناحیه فشار وارد می کند. در نتیجه تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصبی ، دردهایی از ناحیه نشیمنگاه تا پاها نمود پیدا می کنند.

چه کسانی بیشتر دچار دیسک کمر می شوند؟

دیسک کمر ، یکی از شایع‌ترین علایم بیماری‌های اسکلتی-عضلانی است و برای بسیاری از افراد مشکلاتی ایجاد می کند. اما برخی افراد ، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. افرادی که شغل یا فعالیت‌های روزمره آن‌ها نیازمند حرکت و فعالیت های سنگین است ، مانند باربران ، معلمان ، ورزشکاران ، سازندگان ، کارگران ساختمانی و زنانی که باردار هستند ، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیسک کمر قرار می گیرند و بایستی مراقبت بیشتری داشته باشند.

همچنین ، افرادی که فعالیت‌های ورزشی یا بدنسازی غیر منظم دارند ؛ از جمله ورزش هایی مانند بدنسازی ، هندبال ، فوتبال ، والیبال و بسکتبال و ورزش هایی که ذاتاً سنگین هستند ، این دسته هم در گروه ابتلا به دیسک کمر و مشکلات ناشی از آن قرار می گیرند.

افرادی که وزن زیادی دارند ، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیسک کمر هستند. وزن بالا باعث ایجاد فشار زیاد به کمر این افراد می شود که در نهایت می‌تواند منجر به بروز مشکلات دیسکی شود.
افرادی که دارای بیماری‌های مزمن هستند نیز باید مراقب دیسک کمر باشند. برخی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت ، فشار خون بالا ، چاقی و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌توانند باعث ایجاد مشکلات دیسکی شوند و بر آن تاثیر بگذارند.

ضمناً کسانی که دارای سابقه خانوادگی بیماری دیسک کمر هستند هم ، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. اگر یکی از والدین یا هر دوی آن‌ها دچار دیسک کمر شده‌اند ، احتمال ابتلا به این بیماری برای شما بیشتر است.

در نهایت ، افرادی که تنش‌های روانی و استرس زیادی دارند ، نیازمند مراقبت و پیشگیری از این بیماری هستند ، زیرا استرس و تنش‌های روانی می‌توانند باعث ایجاد مشکلات دیسکی شوند.

علائم بیماری فتق دیسک

علائمی که به سبب فتق دیسک ظهور می کنند ، تنوع گسترده ای داشته و امکان دارد از دردهای نه چندان شدید کمر و باسن شروع شوند و در نهایت ، به ضعف و بی حسی ختم گردند که در این شرایط ، مراجعه به یک متخصص ارتوپد خوب در شیراز و انجام اقدامات درمانی امری ضروری می باشد. اشاره کردیم که دیسک بیرون زده به ریشه های عصبی فشار آورده و آن ها را تحریک می کنند و بدین ترتیب ، موجب شکل گیری درد در راستای عصب تحریک شده می شوند. بیماری دیسک کمر ، یکی از علل اصلی سیاتیک و درد در پاها می باشد. با توجه به این مسئله که فتق دیسک در چه ناحیه ای اتفاق افتاده و میزان بیرون زدگی آن چقدر است ، نشانه های بیماری ممکن است در بخش تحتانی کمر ، باسن ، قسمت جلویی یا پشت ران ، ماهیچه ساق و انگشتان پا نمود یافته و عموما یک سمت بدن را درگیر می کنند. در ادامه رایج ترین علائم این بیماری را متذکر می شویم:

درد پا : عموما درد ایجاد شده در پاها از درد نواحی تحتانی کمر آزار دهنده تر می باشد. اگر درد در راستای عصب بزرگ سیاتیک پشت پا انتشار یابد ، به آن درد سیاتیک یا رادیکولوپاتی می گویند.

درد رشته های عصبی : یکی از بارزترین علائم بیماری دیسک ، درد رشته های عصبی در پاها می باشد. این درد بسیار شدید ، تیز و آزاردهنده است.

علائم وابسته به سیستم عصبی : بی حسی ، تجربه احساس سوزن سوزن شدن ، سوزش یا ضعف در ساق و انگشتان پا

عدم توانایی در حرکت دادن پاها : به سبب علائمی که زمینه عصبی دارند ، فتق دیسک کمر موجب می شود فرد هنگام بلند کردن پاهای خود ، در ناحیه پنجه پا دچار مشکل شود و به اصطلاح افتادگی پا رخ دهد.

در نواحی تحتانی کمر : امکان دارد این نوع درد بسیار شدید باشد و موجب سستی آن ناحیه شود یا اینکه گرفتگی کمر را در پی داشته باشد. اگر بیرون زدگی دیسک ، باعث اسپاسم عضلات قسمت پایینی کمر شود ، با یک الی دو روز استراحت ، استفاده از پک یخ یا کیسه آب گرم ، نشستن بر روی صندلی های مخصوص و دراز کشیدن به صورت طاقباز و قرار دادن یک بالش زیر زانو ها ، درد نمود یافته تا حدی تسکین می یابد.

علت بروز دیسک کمر

بروز درد ناشی شده از فتق دیسک به نظر ناگهانی می آید اما شایان ذکر است که یک روند تدریجی وقوع آن را موجب شده است. در سنین جوانی ، دیسک ستون فقرات حاوی مایعاتی است که به انعطاف پذیری آن ها کمک کرده و بدین ترتیب از ضربه و آسیب دیدن مهره ها جلوگیری می کند. با گذر زمان ، به سبب روند طبیعی افزایش سن ، مایعات دیسک کم شده و از انعطاف پذیری آن کاسته می شود. بدین ترتیب ، دیسک ها نسبت به ترک خوردگی و فرسایش آسیب پذیر می شوند. آسیب های فیزیکی ، مثل افتادن از یک مکان مرتفع یا تصادف نیز ممکن است از علل بروز بیرون زدگی دیسک کمر باشند. اگر طی این حوادث ضربه آنقدر شدید باشد که دیسک بخش تحتانی کمر را تحت فشار قرار دهد ، منجر به فتق آن می شود.

چه عواملی ریسک وقوع فتق دیسک را افزایش می دهند ؟

در این بخش به ریسک فاکتورهای بیماری دیسک می پردازیم. بدین معنا هر فردی که یک یا چندین ویژگی زیر را دارا باشد ، به میزان بیشتری در معرض ابتلا به بیماری ریسک قرار دارد :

سن : معمول ترین ریسک فاکتور فتق دیسک این است که فرد در سن بین 35 تا 50 سالگی قرار داشته باشد.

جنسیت : مردان دو برابر زنان در معرض این عارضه قرار دارند.

اشتغال به کارهایی که به فعالیت فیزیکی نیازمند هستند : برای کسانی که شغلشان به گونه ای است که مجبورند مرتباً اجسام سنگین را بلند کنند یا هل دهند ، احتمال بیرون زدگی دیسک بیشتر است.

چاقی مفرط : کسانی که به اضافه وزن غیر متعارفی دچار هستند ، به احتمال زیاد فتق دیسک را تجربه می کنند. حتی بعد از جراحی دیسک ، اگر همچنان اضافه وزن داشته باشند ، به احتمال خیلی زیاد عود دیسک کمری نمود می یابد.

کشیدن سیگار : نیکوتین موجود در سیگار موجب می شود که خون رسانی به دیسک های ستون فقرات محدود گردد ؛ بدین نحو ، وقوع بیماری دیسک دژنراتیو را سرعت بخشیده و مانع بهبود یافتن آن می شود و در نهایت دیسک دژنراتیو با گذشت زمان منجر به فتق دیسک خواهد شد.

عوارض دیسک کمر

ستون فقرات دقیقا در امتداد کمر قرار گرفته است و نقطه پایانی آن ها با یکدیگر مشترک است. در ادامه کانال نخاعی مجموعه ای از رشته های بلند عصبی که مانند دم اسب می باشند قرار گرفته اند. در موارد نادر بیرون زدگی دیسک می توان تمام کانال نخاعی را تحت فشار قرار دهد که شامل این مجموعه از رشته های عصبی نیز می شود. در کیس هایی که این وضعیت وخامت پیدا کرده ، برای جلوگیری از ضعف دائمی و فلج شدن فرد ، انجام جراحی ضروری خواهد بود. در صورتی که فورا جهت درمان دیسک کمر اقدام نکنید ممکن است به عارضه های زیر دچار شوید :

تشدید یافتن نشانه های بیماری : امکان دارد درد ، بی حسی یا ضعف تا حدی شدت یابد که شما را حتی از انجام کارهای روزانه ناتوان سازد.

اختلال در عملکرد روده و مثانه : سندروم دم اسب ( مجموعه رشته های عصبی قرار گرفته در انتهای کانال نخاعی) ممکن است موجب بی اختیاری در ادرار یا بلعکس دشواری در دفع ادرار حتی در صورت پر بودن مثانه را موجب شود.

بی حس شدن بخش نشیمنگاهی : به مرور زمان با ضعف عضلات ، بی حسی در ناحیه نشمینگاهی یعنی قسمت داخلی ران ها ، پشت پاها و اطراف نواحی سرینی نمود بیشتری پیدا می کند.

پیشگیری از بروز بیماری فتق دیسک

با رعایت یک سری نکات که پیچیده و سخت هم نمی باشند ، می توانید از وقوع بیرون زدگی دیسک کمر تا حد زیادی جلوگیری کنید. از جمله راهکارهای پیشگیرانه عبارتند از :

ورزش کردن : تمرینات ورزشی در تقویت ماهیچه های بالا تنه که از نخاع و ستون مهره ها محافظت می کنند ، تاثیر بسیار زیادی دارند.
حفظ حالت بدن در پوزیشن صحیح : زمانی که شما طرز صحیح نشستن ، بلند شدن و حتی حمل کردن اجسام را بدانید ، دیگر ستون فقرات شما تحت فشار نامناسب قرار نمی گیرد.

حفظ وزن در سطح مناسب : اضافه وزن بیش از حد طبیعی ، مشخصا فشار زیادی را به دیسک و نخاع وارد می کند و فرد را برای ابتلا به فتق دیسک مستعد می سازد. پس سعی کنید همه وزن مناسبی داشته باشید.

عدم استفاده از دخانیات : مواد مخدری که حاوی تنباکو می باشند خون و اکسیژن رسانی بدن را کاهش می دهند و احتمال بیرون زدگی دیسک را بالا می برند.

پروسه تشخیص بیماری فتق دیسک

زمانی که علائم بیماری دیسک کمر نمود می یابد ، بایستی به بهترین متخصص ارتوپد و جراح دیسک مراجعه نمایید. اگر ساکن شیراز هستید می توانید به بهترین دکتر ارتوپد شیراز ، دکتر پردیس مراجعه کنید. سپس ایشان با انجام معاینات لازم به تشخیص عارضه و علت بروز آن پی می برد. طی معاینه ، دکتر موارد مختلفی را مورد بررسی قرار می دهد و از شما سوالاتی می پرسد که بایستی با دقت و به درستی به آن ها پاسخ دهید تا روند تشخیص بیماری و در ادامه ، درمان آن در مسیر درستی پیش بروند :

1. متخصص ارتوپد از شما در خصوص زمان و ناحیه بروز درد سوالاتی می پرسد. همچنین ایشان را از فعالیت ها و پوزیشن هایی که سبب وخیم تر شدن یا بهتر شدن درد می شوند ، مطلع سازید.
2. دکتر ، دیگر مشکلات زمینه ای را در بیمار بررسی می کند ؛ زیرا ابتلا به برخی از بیماری های مثل پوکی استخوان ، ریسک فتق دیسک و شکنندگی استخوان های بدن را افزایش می دهند.
3. سبک زندگی فرد نیز در این امر دخیل است. امکان دارد فعالیت های فیزیکی سنگین شغلی یا کارهای خانه سبب تحت فشار قرار گرفتن دیسک ها شده باشند.
4. از آن جایی که درصدی احتمال دارد این بیماری به سبب عوامل ارثی نمود یافته باشد ، جراح دیسک ، سابقه خانوادگی بیمار را در این زمینه بررسی می کند.

علاوه بر موارد فوق ، معاینات فیزیکی و تست های عصبی نیز به انجام می رسند که عبارتند از :

• رفلکس و واکنش ها
• قدرت عضلات
• نحوه راه رفتن
• میزان توانایی فرد در احساس لمس و لرزش

درمان دیسک کمر

در اکثر موارد ، علائم دیسک کمر با گذشت 6 هفته به خودی خود ، بهبود می یابند. به همین دلیل در وهله اول برای بیماران روندهای درمانی محافظه کارانه و غیر تهاجمی در نظر گرفته می شود. البته میزان و شدت علائم نمود یافته نیز در انتخاب راه درمانی موثر است.

دارودرمانی : به جهت کنترل درد ناشی شده از فتق دیسک ، در اولین قدم درمان ، بهترین متخصص ارتوپد شیراز دارو درمانی را در پیش می گیرد. در این راستا ، ایشان برای تسکین درد ، داروهای مسکن NSAIDs ( داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ) را تجویز می نماید. همچنین در صورت بروز اسپاسم عضلانی نیز به جهت رفع گرفتگی ماهیچه ها داروهایی را ارائه می دهد.

فیزیوتراپی : جلسات فیزیوتراپی و توانبخشی ، که طی آن دکتر ارتوپد خوب مجموعه ای از حرکات کششی را به فرد آموزش می دهد ، از جمله روندهای درمانی فتق دیسک است.

تزریق اپیدورال : تزریق اپیدورال ، که طی آن داروهای استروئیدی به فضای اپیدورال تزریق می گردند ، به منظور کاهش درد ناشی از بیماری دیسک عملکرد بسیار موثری دارد و می تواند به فرد کمک کند که دوره های فیزیوتراپی و توانبخشی را راحت تر پشت سر بگذارد.

جراحی فتق دیسک

اگر علائم بیماری با گذشت 6 هفته همچنان ماندگار باشند ، جراحی دیسک کمر ، روند درمانی بعدی است. به طور کلی در شرایط زیر انجام جراحی برای درمان فتق دیسک ، پیشنهاد می شود :

1. درد به حدی شدید است که فرد را از انجام کارهای معمولی مثل راه رفتن یا سر پا ایستادن باز می دارد.
2. علائم مربوط به سیستم عصبی مثل ضعف و بی حسی در پاها در فرد تشدید یافته است.
3. عملکرد روده ها و مثانه مختل شده است.
4. روندهای درمانی محافظه کارانه مثل دارو درمانی ، فیزیوتراپی و دیگر درمان های غیر جراحی ، موثر واقع نشده اند.

برای عمل فتق دیسک ، بهترین جراح ارتوپد در شیراز یکی از دو پروسه کم تهاجم میکرودیسککنومی و جراحی اندوسکوپیک را در نظر می گیرد. طی هر یک از عمل های جراحی ، فشار وارد بر ریشه های عصبی برداشته شده و شرایط را برای بهبود یافتن دیسک فراهم می کنند.

جراحی اندوسکوپیک دیسک کمر

امروزه به با پیشرفت علم پزشکی ، روش های درمانی جدیدی نیز در دسترس قرار گرفته اند که عموما با تهاجم کمتری عارضه را برطرف می کنند. جراحی اندوسکوپیک دیسک کمر نیز در این گروه قرار می گیرد. این پروسه در قیاس با روش جراحی دیسک مزایای بسیاری دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم :

• با استفاده از اندوسکوپ ، برای جراح ارتوپد دید دقیق تری به ناحیه آسیب دیده فراهم می شود.
• برش های بسیار کوچکی بر روی کمر ایجاد شده و همین امر خطر عفونت و بر جای ماندن اسکار بعد از عمل را بسیار کاهش می دهد
• احتمال خونریزی حین جراحی بسیار کم تر است
• لزوما فرد تحت بیهوشی عمومی قرار نمی گیرد
• دوره ریکاوری مدت کوتاه تری داشته و البته آسان تر هم می باشد. بدین ترتیب بعد از عمل اندوسکوپیک فرد در زمان کمی می تواند به روتین روزانه خود بازگردد.

جراحی لامینکتومی دیسک کمر

یکی از قدیمی ترین تکنیک های جراحی دیسک کمر جراحی لامینکتومی می باشد. در این متد پزشک ابتدا اقدام به باز کردن کانال نخاعی شده می کند که این کانال استخوان هایی به نام لامینا را در خود پوشانده شده است. به همین جهت قسمتی از لیگامان فلاوم و قسمتی ازلامینا را برمی‌ دارد تا به ریشه عصبی برسد. در ادامه ریشه عصبی را کنار می زند و سپس دیسک را از پشت این ریشه عصبی خارج می‌کند. البته باید خاطر نشان کنیم که جراحان این روش را سالها بدون استفاده از میکروسکوپ انجام‌ می داده اند.

جراحی میکروسکوپی یا میکرودیسککتومی دیسک کمر

روش دوم جراحی دیسک کمر با پیدایش میکروسکوپ یعنی عمل میکروسکوپی دیسک کمر متداول شد. این تکنیک مانند همان لامینکتومی است و تمام مرحله های آن به مانند روش قبل صورت می‌گیرد با این تفاوت که کمتر شکاف داده می‌شود و استخوان لامینای کمتری برداشته می شود. در این روش جراح برای مشاهده دیسک و ریشه عصبی از میکروسکوپ استفاده می کند که هم ریشه عصبی را چندین برابر و هم آن را واضح تر می کند و هم نور بهتری دارد. در کل می توان گفت در این روش بافتهای مختلف به راحتی شناخته می‌شوند.

جراحی دیسک کمر با لیزر

یکی دیگر از روش های جراحی دیسک کمر ، انجام این پروسیجر با لیزر می باشد. این تکنیک در مواردی که دیسک کمر پاره نیست انجام می شود. جراح اشعه لیزر را با یک سوزن و به کمک یک فیبر نوری به درون فضای دیسکی کمر می‌کند. با ورود اشعه لیزر مرکز دیسک سوزانده شده و همچنین یک حفره میکروسکوپی درون دیسک ایجاد می شود. در این صورت با کم شدن فشار داخل دیسک و ایجاد یک فشار منفی هسته دیسک به داخل کشیده می شود تا از ریشه عصبی فاصله گیرد و همچنین درد بیمار کاهش یابد.