انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز نوعی ناهنجاری نمود یافته در ستون فقرات است که موجب چرخش یا کج و متمایل شدن آن می شود. اکثر اوقات علت بروز عارضه مذکور مشخص نمی گردد که به این وضعیت اسکولیوز ایدیوپاتیک (idiopathic scoliosis) می گویند. هر چند علت آن نامعلوم است اما بنا به گفته ها احتمال می رود این ناهنجاری به سبب عوامل ارثی و ژنتیکی نیز نمود پیدا کند. البته ژن هایی که مولفه اسکولیوز را از والدین به فرزند انتقال می دهند هنوز معین نشده اند. جالب است بدانید برخی از افراد به اشتباه تصور می کنند که حمل کیف و کوله پشتی سنگین یا خوابیدن بر روی یک سمت بدن ، باعث انحراف پیدا کردن ستون فقرات آنان می شود ؛ اما به هیچ وجه اینگونه نیست. جهت تشخیص و درمان این عارضه می توانید به بهترین جراح و متخصص ارتوپد شیراز ، دکتر حمید پردیس ، مراجعه فرمایید.
انحراف ستون فقرات چیست؟
انحراف ستون فقرات، معمولا به عنوان اختلال ستون فقرات یا انحراف ناشی از خم شدن غیرطبیعی و نامتناسب ستون فقرات (که معمولاً به عنوان ستون فقرات خمیده یا حلقوی شده نیز شناخته می شود) رواج پیدا کرده است. این وضعیت می تواند در هر قسمتی از ستون فقرات اتفاق بیافتد، از جمله ستون فقرات گردنی (Cervical)، ستون فقرات کمری (Lumbar) و ستون فقرات ظهری (Thoracic).
دلایل انحراف ستون مهره ها ممکن است شامل عوامل ژنتیکی، عوارض انجام فعالیت های روزمره، عامل ناحیه ای، مشکلات عضلانی-اسکلتی، ضعف عضلات پشتی یا درد مزمن باشند. این سوء تغییرات می تواند منجر به علائمی مانند درد، انشعاب عصبی، محدودیت حرکت و ناراحتی عملکردی شود.
برای تشخیص و درمان انحراف ستون فقرات، معمولا پزشک ارتوپد یا متخصص درمان فیزیکی می توانند بهترین گزینه درمانی باشند. آنها می توانند براساس شدت و موقعیت انحراف، برنامه های درمانی از جمله تمرینات تقویت عضلات، فیزیوتراپی، و در صورت لزوم، مشاوره جراحی را توصیه کنند.
برای تشخیص و درمان اسکولیوز به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای تشخیص و درمان انحراف ستون فقرات، معمولا شما می توانید به یکی از متخصصان زیر مراجعه کنید:
- دکتر ارتوپد: متخصص ستون فقرات و مشکلات مربوط به اسکلت و عضلات است. آنها می توانند تشخیص دقیقی را بر اساس تاریخچه پزشکی شما، معاینات و آزمایش های جسمانی و تصاویر تشخیصی نظیر ایکس-رای و توموگرافی ارائه دهند.
- فیزیوتراپیست: یک متخصص درمانی که با روش های غیر جراحی مانند تمرینات تقویتی، تمرینات کششی، ماساژ و تزریقات آرامبخش برای بهبود عضلات و حرکت های ستون فقرات کمک می کند.
بسته به شدت و ویژگی های انحراف ساختمان ستون فقرات، الزامی است که با ارائه تاریخچه پزشکی و امکانات موجود در شهر و کشور خود، به متخصص مناسب مراجعه کنید. پزشک معالج شما بهترین مسیر درمانی را برای شما مشخص خواهد کرد.
عوامل خطر انحراف ستون فقرات کدامند؟
- عوامل ژنتیکی: وجود سوابق ژنتیکی و خانوادگی در برخی موارد ممکن است اسکولیوز را افزایش دهد.
- علائم مربوط به توسعه استخوان: برخی از شرایطی مانند دیسکونتژنراتیو، اوستئوپوروز، یا آرتریت روماتوئید می توانند خطر انحراف ستون فقرات را بالا ببرند.
- شرایط متابولیکی: مشکلاتی مانند دیابت، چاقی، نقص ویتامین D، یا کمبود کلسیم می توانند احتمال انحراف ستون مهره را افزایش دهند.
- ضعف عضلانی: عدم قدرت در عضلات پشتی و شکمی می تواند استقامت ستون فقرات را کاهش داده و به انحراف آن منجر شود.
- صدمات فیزیکی: ضربه ها، آسیب ها و صدمات قوی به ستون فقرات می توانند باعث انحراف آن شوند.
انواع اسکولیوز ایدیوپاتیک
به طور معمول این نوع از انحراف ستون فقرات بر اساس سن افراد به سه گروه تقسیم بندی می شود :
- اسکولیوز ایدیوپاتیک در کودکی : از زمان تولد تا سه سالگی نمود می یابد.
- اسکولیوز ایدیوپاتیک در نوجوانی : از چهار سالگی تا نه سالگی نمود می یابد.
- اسکولیوز ایدیوپاتیک در بزرگسالی : از ده تا 18 سالگی نمود می یابد.
چنانچه در عکسبرداری با اشعه ایکس از ستون فقرات ، انحراف 10 درجه ای آن به طرفین مشخص گردد ، به عنوان ناهنجاری اسکولیوز در نظر گرفته می شود. هر چند که انحراف ستون فقرات در درجات پایین ممکن است علامت و نشانه ای به همراه نداشته باشد.
در حالی که درجه انحراف به 20 رسیده یا فراتر از آن رود ، این احتمال وجود دارد که خود فرد یا اطرافیانش متوجه کج بودن ستون فقرات او شوند. به طور کلی اسکولیوز ایدیوپاتیک درد چندان قابل ملاحظه ای را در نوجوانان و بزرگسالان در پی ندارد. اما از طرفی دیگر این عارضه ممکن است منجر به عدم تعادل تنه و بدن شود و احتمال بروز مواردی همچون اسپاسم عضلانی و مواردی از این قبیل که موجب درد می شوند را بالا ببرد.
نشانه های وجود انحراف ستون فقرات
- نامتقارن بودن شانه ها
- برجستگی بیشتر یکی از تیغه های شانه نسبت به شانه دیگری
- عدم تقارن کمر
- نامتقارن بودن ناحیه سرینی
- بیرون زدگی یک سمت از قفسه سینه
- برجستگی ناحیه ای از کمر هنگام خم شدن
علائم بیماری انحراف ستون فقرات
انحراف ستون مهره خفیف با دید عادی ، قابل تشخیص نمی باشد ؛ اما چنانچه این عارضه پیشرفت کند و درجه انحراف آن شدیدتر شود ، نشانه ها و علائمی از پس آن نمود می یابند.
علائم اسکولیوز در مراحل ابتدایی
- عدم قرارگیری صحیح لباس بر روی بدن : فردی که احتمال می رود به اسکولیوز مبتلا باشد ، بعد از پوشیدن لباس متوجه خواهد شد پیراهن صاف و متقارن بر روی تن او قرار نمی گیرد
- مشاهده کجی ستون فقرات به هنگام پوشیدن مایو یا همان لباس شنا : به سبب نوع و فرم لباس های شنا ، احتمال دارد در صورت پوشیدن آن اطرافیانتان متوجه انحراف بوجود آمده شوند.
البته در موارد فوق لزوماً فرد به انحراف ستون فقرات مبتلا نیست و به بررسی های بیشتری نیاز است. اما بایستی همین نشانه های ابتدایی را نیز جدی گرفته و به یک متخصص ارتوپد خوب در شیراز مراجعه نمایید ؛ چرا که در صورت وقوع اسکولیوز ، درمان آن در مراحل ابتدایی آسان تر خواهد بود.
علائم اسکولیوز شدید
اگر با گذشت زمان همچنان انحراف ستون فقرات رو به پیشرفت رود ، دفورمیتی ناشی از آن قابل رویت خواهد بود و به احتمال زیاد علائم بیماری بیشتری نمود پیدا می کند که در ادامه به برخی از رایج ترین آن ها اشاره خواهیم کرد :
تغییر در نحوه راه رفتن : با خم و منحرف شدن ستون مهرها به طرفین ، ممکن است فرم و تراز طبیعی ناحیه سرینی بر هم خورد ؛ بدین نحو در نحوه گام و قدم برداشتن فرد تغییراتی بوجود می آید. فشار زیادی که فرد در این شرایط به خود وارد می کند تا بتواند حدالامکان عدم تقارن پاها و ناحیه سرینی را برطرف سازد ، منجر به خستگی زود هنگام عضلات می شود.
محدود شدن دامنه حرکتی : دفورمیتی ایجاد شده به سبب چرخش و مایل شدن ستون فقرات ، از انعطاف پذیری آن ناحیه می کاهد و در نتیجه ، انجام یک سری حرکات برای فرد دشوار می شود.
درد : اگر که انحراف ستون فقرات تا حد زیادی شدت یابد ، عضلات کمر در معرض اسپاسم های شدید و دردناک قرار می گیرند. همچنان امکان دارد التهاب و ورم موضعی در نواحی ماهیچه های تحت فشار نمود یابند که این مورد هم می تواند به درد منتهی شود.
دشواری در تنفس : در مواقعی که ستون مهره ها تا حد قابل توجهی منحرف می شود ، امکان دارد موجب تنگ شدن فضای قفسه سینه گردد. بدین نحو امکان دارد استخوان های دنده ، ریه ها را تحت فشار قرار دهند و نفس کشیدن را تا حدودی دشوار سازند.
بروز بیماری های قلب – عروقی : درست مثل مورد بالا ، در شرایطی که قفسه سینه تنگ می شود ، فضای مورد نیاز جهت پمپاژ و خونرسانی قلب به دیگر نقاط بدن نیز محدود می گردد.
ریسک فاکتورها
برخی از مشخصه ها باعث می شوند که فرد در مقایسه با دیگران به میزان بیشتری در معرض این عارضه قرار بگیرد :
- سن : نشانه های بیماری عموما در سن نوجوانی نمود پیدا می کنند
- جنسیت : اگر چه آقایان و خانم ها هر دو به یک اندازه احتمال دارد به اسکولیوز خفیف دچار شوند ، اما وخیم تر شدن آن در میان زنان بیشتر است.
- سابقه خانوادگی : این احتمال هم وجود دارد که بر اثر عوامل وراثتی فرد به انحراف ستون فقرات دچار شود.
انحراف ستون فقرات چگونه تشخیص داده می شود ؟
در مرحله اول تشخیص ، متخصص ارتوپد دقیق و با جزئیات پرونده پزشکی بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. در طول معاینه بالینی ، پزشک از فرد می خواهد در حالت ایستاده قرار بگیرد ، سپس از کمر خم شده و دست هایش را در حالت آزاد و به سمت پایین نگه دارد. بدین نحو می تواند ببیند که بخشی از قفسه سینه برجستگی پیدا کرده است یا خیر . علاوه بر این ، بهترین دکتر ارتوپد شیراز به منظور بررسی ضغف عضلانی ، بی حسی یا واکنش و رفلکس های غیر طبیعی ، تست های عصبی نیز انجام می دهد.
تصویربرداری با اشعه ایکس ، وجود انحراف ستون فقرات را به طور دقیق مشخص می کند و نیز از طریق آن می توان میزان شدت آن را معین نمود. همچنین به جهت کنترل عارضه و نظارت بر میزان پیشرفت آن ، باید طی چند سال عکسبرداری پزشکی به انجام رسد. چنانچه بیمار از قرارگیری در معرض اشعه ایکس هراس داشته باشد ، می تواند تحت روند تصویربرداری اولتراسوند قرار بگیرد ؛ البته دقت این پروسه در تشخیص اسکولیوز و تعیین شدت آن کمتر است. در صورتی که متخصص ارتوپد نسبت به وجود مشکلات زمینه ای دیگر مثل ناهنجاری نخاعی مشکوک باشد ، انجام MRI را لازم می داند.
درمان انحراف ستون فقرات
در شرایطی که اسکولیوز باعث بوجود آمدن دفورمیتی قابل توجهی شود یا ریسک پیشرفت انحراف وجود داشته باشد ، بهترین جراح ارتوپد شیراز برای پیشگیری از پیشرفت و وخیم تر شدن عارضه باید روندهای درمانی اتخاذ کند. با توجه به شرایط هر بیمار پروسه درمانی ممکن است جراحی یا غیر جراحی باشد.
- استفاده از بریس
یکی از روندهای درمانی پوشیدن بریس های محافظتی است. کودکان بایستی تا زمانی که دوره رشد اسکلتی آن ها کامل گردد از بریس ها استفاده کنند. ابته در صورت ایجاد تغییرات زیر در میزان انحراف ، با توجه به زاویه کوب ، بهترین متخصص ارتوپد در شیراز پوشیدن بریس ها را توصیه می کند :
- همچنان رشد اسکلتی کامل نشده و درجه انحراف از 25 یا 30 عبور کرده باشد.
- در هر یک دوره 4 تا 6 ماه ، انحراف ستون فقرات بیش از 5 درجه تغییر کرده باشد.
همچنین استفاده از بریس ها به دو صورت تمام وقت یا شبانه می باشد. طراحی بریس های فول تایم یا همان تمام وقت به صورتی است که بیمار می تواند در طول روز 16 تا 23 ساعت از آن ها استفاده کند. در واقع فرد در کل روز باید بریس را بر تن داشته باشد به غیر از زمانی که می خواهد حمام یا ورزش کند. بریس های شبانه هم همانطور که از اسم آن میتوان فهمید به گونه ای طراحی شده اند که حداقل زمان استفاده از آن ها ، 8 ساعت در شب می باشد.
به سبب آن که ساعت کمتری در طول شبانه روز مورد استفاده قرار میگیرند ، فرم آن ها به نحوی است که در همین مدت فشار زیادی را ایجاد می کند. این که کدام یک از بریس ها برای شما مناسب است به شدت و ناحیه وجود انحراف ستون فقرات بستگی دارد. همچنین یک دکتر ارتوپد خوب خواسته بیمار را نیز در نظر می گیرد.
- جراحی
این احتمال هم وجود دارد که بریس ها همیشه موثر ظاهر نشوند. بدین معنا که انحراف ستون فقرات ، علی رغم استفاده از بریس ها همچنان در حال پیشروی است. بدین ترتیب اگر درجه انحراف از 40 یا 50 عبور کند ، انجام جراحی فیوژن ستون فقرات الزامی خواهد بود. جراحی ستون فقرات در راستای 3 هدف زیر به انجام می رسد :
- جلوگیری از پیشروی بیشتر انحراف
- کاهش دفورمیتی و بدشکلی نمود یافته
- ایجاد تعادل در بالا تنه
جراحی فیوژن ستون فقرات پروسه ای است که در حین عمل ، بهترین جراح ارتوپد شیراز ، دو یا بیشتر از دو مهره ستون فقرات را به همدیگر متصل می کند تا به صورت مستقل از هم حرکتی نداشته باشند. همچنین بخشی از استخوان یا ماده ای استخوان مانند بین مهره های جایگذاری می شود. در نهایت به کمک وسیله ای مثل میله یا پیچ فلزی ، آن ناحیه از ستون فقرات در حالت صاف قرار می گیرد و در این شرایط بخش های جدید و قدیمی استخوانی با یکدیگر جوش می خورند.
پیشگیری از انحراف ستون فقرات
پیشگیری از انحراف ستون فقرات به رعایت برخی اصول و نکات وابسته است که در نهایت می‌تواند به حفظ سلامت و استحکام ستون فقرات کمک کند. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شوند:
• وضعیت صحیح بدن
همیشه سعی کنید در حالت نشسته و ایستاده، پشت خود را صاف نگه دارید و شانه‌ها را به عقب بکشید همچنین با استفاده از صندلی های استاندارد که دارای پشتی مناسب هستند از وارد شدن فشار به کمر حین نشستن جلوگیری کنید..
• تمرینات ورزشی منظم
تقویت عضلات کمر، شکم و پهلوها از طریق تمرینات قدرتی و انجام تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و مفاصل به پیشگیری از بسیاری از بیماری های استخوانی به ویژه انحراف ستون فقرات کمک می کند.
برای مثال فعالیت‌هایی مانند یوگا و پیلاتس سبب تعادل و تقویت عضلات می شوند.
• مراقبت از وزن
اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و خطر انحراف را افزایش دهد بنابراین با رعایت رژیم غذایی و فعالیت کافی وزن خود را در محدوده ای نرمال و ثابت نگه دارید.
• رعایت نکات در بلند کردن اجسام
یکی از مواردی که از انحراف ستون فقرات و بیماری های مرتبط با آن جلوگیر می کند توجه به نحوه صحیح بلند کردن اجسام است که باید از زانوها خم شوید و از عضلات پاها برای بلند کردن اجسام استفاده کنید برخلاف اکثر افراد که از کمر خم می شوند.
• استفاده از کفش مناسب
استفاده از کفش‌هایی که کفی مناسب و پشتیبانی کافی دارند، می‌تواند به حفظ تعادل و جلوگیری از انحراف ستون فقرات کمک کند.
• مراجعه به پزشک
چکاپ‌های منظم و معاینات ستون فقرات توسط پزشک متخصص ، برای تشخیص زودهنگام انحرافات و مشکلات احتمالی موثر است همچنین در صورت نیاز ، مشاوره با فیزیوتراپیست و انجام تمرینات تجویز شده می تواند به پیشگیری از انحراف بیشتر کمک کند.
نحوه صحیح خوابیدن :
اصول خوابیدن را که شامل استفاده از تشک و بالش‌های طبی با حمایت کافی از کمر و گردن هستند رعایت کنید.
• اجتناب از فعالیت‌های زیان‌بار
سعی کنید از نشستن یا ایستادن های طولانی خودداری کنید برای مثال هر 30 دقیقه یک بار وضعیت بدن خود را تغییر دهید و حرکاتی که سبب خم شدن شدید کمر می شوند را کنار بگذارید.
رعایت این نکات و اصول می‌تواند به جلوگیری از انحراف ستون فقرات کمک کند و سلامت کمر و پشت را حفظ کند.
دکتر پردیس من برای کار مدام باید پشت سیستم باشم و احساس درد در مچ دست راست دارم میخوام معاینه بشم می خواستم بدونم پیش از حضور نیازی هست رادیولوژی از مچ دستم بگیرم ؟
سلام وقت بخیر لطفا ابتدا تشریف بیارید مطب معاینات فیزیکی اولیه انجام شود سپس روند درمان و در صورت نیاز تصویربرداری رادیولوژی برای شما در نظر گرفته شود.